Choroby i szkodniki osłabiają leszczyny, ograniczają odporność, a także znacząco obniżają plon. Odpowiadają m.in. za niszczenie liści i tym samym zaburzenie procesów asymilacyjnych. Niektóre szkodniki bezpośrednio niszczą orzechy laskowe. Z czym trzeba mierzyć się na plantacji leszczyny? Jednym z najważniejszych aspektów uprawy leszczyny jest ochrona przed chorobami, szkodnikami i innymi niekorzystnymi czynnikami stresotwórczymi (np. mrozem). Te problemy często są ze sobą powiązane, np. uszkodzenia przez szkodniki zwiększają ryzyko infekcji chorobą grzybową, choroba zaś obniża mrozoodporność krzewów. Dlatego bardzo ważna jest regularna lustracja upraw, a także wdrożenie szeroko zakrojonej profilaktyki.
Profilaktyczna ochrona leszczyny przed chorobami i szkodnikami:
• Przekopywanie międzyrzędzi jesienią. Na mniejszych plantacjach można także
przekopywać ręcznie obszar pomiędzy leszczynami. W ten sposób zwalcza się
stadia zimujące wielu szkodników, a także szkodniki glebowe (np. pędraki i
drutowce).
• Dbanie o odpowiednie zagęszczenie krzewów. Należy unikać nadmiernej obsady,
która sprzyja występowaniu chorób, a także rozprzestrzenianiu się szkodników.
• Utrzymanie czystości na plantacji. Obejmuje to sprzątanie liści i innych resztek
(częste źródła występowania problemów).
• Racjonalne nawożenie, w szczególności unikanie aplikacji dużych dawek azotu.
Pierwiastek pokarmowy w nadmiarze zwiększa podatność krzewów na choroby,
szkodniki i mróz.
• Regularne cięcie – w szczególności istotne jest prześwietlające. W razie potrzeby
wykonuje się również cięcie sanitarne.
Groźne choroby leszczyny
Jedną z groźniejszych chorób leszczyny (i ogólnie szerokiej grupy roślin) jest szara pleśń. Grzyb występuje na różnych organach – liściach, pędach i owocach. Objawy wskazuje sama nazwa – to gruba, plechowata, szarawa grzybnia. Przy dużym nasileniu wręcz zlepia poszczególne fragmenty krzewów. Szarej pleśni sprzyja wilgotna i ciepła pogoda. Większe ryzyko infekcji zachodzi przy uszkodzeniu leszczyny, np. przez słonika orzechowca. Choroba osłabia rośliny i obniża plon. Za najbardziej niebezpieczną chorobę grzybową uważa się moniliozę, która w sprzyjających warunkach może zniszczyć nawet 80% plonu. Poraża leszczyny w czasie kwitnienia, lecz początkowo symptomy są niewidoczne. Objawy pojawiają się w fazie wykształcania i dojrzewania owoców. Na zielonej owocni oraz okrywach występują brunatne plamy. Mogą objąć całą powierzchnię. Monilioza leszczyny prowadzi do kurczenia, gnicia i opadania orzechów. Na ich powierzchni widać kremowe skupiska zarodników. Szkody może spowodować także mączniak prawdziwy. Ogranicza powierzchnię asymilacyjną krzewów, tym samym osłabia ich wzrost i rozwój. Zazwyczaj objawy dobrze widoczne pod koniec lata. Na liściach, zwłaszcza na spodniej stronie, występuje mączysty, brudnobiały nalot. Liście przedwcześnie zamierają i opadają. Z czasem w miejscach plam pojawiają się czarne zarodniki grzybów. Do zwalczania chorób grzybowych stosuje się m.in. preparaty zawierające fluopyram i tebukonazol.
Szkodniki leszczyny – chrząszcze i roztocza
Jednym z najgroźniejszych, a zarazem najbardziej osobliwych szkodników jest wielkopąkowiec leszczynowy. To roztocza faktycznie niewidoczne gołym okiem (0,25mm długości). Rozpoznaje się je po objawach. Szkodnik żeruje w pąkach liściowych. Rezultatem jest ich nabrzmiewanie, a następnie zasychanie. Łatwo je rozpoznać, gdyż wyróżniają się na tle zdrowych kształtem i wielkością. Wielkopąkowiec leszczynowy ogranicza wzrost, a także owocowanie krzewów. W ciągu sezonu rozwija się kilka pokoleń szkodnika. W przypadku problemu z roztoczami, także przędziorkami, zaleca się stosowanie akarycydów. Zabieg ochronny zaleca się wykonać już w maju – to okres migracji wielkopąkowca leszczynowego. Z reguły oprysk zaleca się powtórzyć po dwóch tygodniach.
Bezpośrednio orzechy laskowe niszczy słonik (słonkowiec) orzechowiec. To chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych. Zimują larwy w glebie. Są beznogie, białożółte. Wyloty dorosłych chrząszczy odnotowuje się pod koniec maja i w czerwcu. Chrząszcze żerują na liściach, następnie samice składają jaja do młodych, miękkich owoców. Wewnątrz orzechów wylęgają się larwy i wyjadają jądro. Jednocześnie zanieczyszczają je odchodami. Gdy osiągną dojrzałość, co najczęściej przypada na przełom sierpnie i września, wygryzają otwory w łupinach, wychodzą na zewnątrz i spadają na ziemię. Niezwalczany szkodnik może zniszczyć większość plonów. Populację słonika orzechowca można ograniczyć przez jesienne przekopywanie podłoża przy leszczynach. Bezpośrednio wykonuje się opryski insektycydami w okresie żerowania chrząszczy na liściach. Obecność i ich liczebność można stwierdzić strząsając je na płachty entomologiczne (lub po prostu jednolity materiał). Takie „pomiary” zaleca się wykonywać co kilka dni od ostatniej dekady maja aż do końca czerwca.
Duże straty w uprawach orzechów laskowych może spowodować przędziorek chmielowiec. Ma większe znaczenie od przędziorka...leszczynowca. Szkodniki łatwo rozpoznać – żerują na dolnej stronie blaszek liściowych. Wytwarzają charakterystyczne pajęczynki. Uszkodzone liście żółkną, brązowieją i przedwcześnie opadają. Leszczyny stają się bardziej podatne na inne szkodniki, choroby, a także mróz. Zwalczanie wszystkich przędziorków przebiega podobnie. W przypadku zauważenia licznej populacji wykonuje się zabiegi chemiczne z wykorzystaniem akarycydów. Wiosną populację szkodnika ogranicza się przy okazji zwalczania wielkopąkowca leszczynowego. Przydatny zabieg to także przedwiosenne (zanim leszczyna wykształci liście) stosowanie preparató olejowych. W ten sposób można jednocześnie zlikwidować misecznika śliwowca, który żeruje także na leszczynie. Nietypowe objawy powoduje żerowanie oszyndy leszczynowca. To kolejny po słonkowcu chrząszcz z rodzin ryjkowcowatych żerujący na leszczynach. Samice nacinają blaszki liściowe w taki sposób, że powodują zwijanie w tubki (cecha charakterystyczna). Następnie składają składają jaja wewnątrz zdeformowanego liścia. Wylęgłe larwy żerują w liściach. Przepoczwarczają się w ściółce lub glebie. Oszyndę zwalcza się podobnie jak słonika. Pomocne jest m.in. przekopywanie międzyrzędzi. Szkodnik osłabia leszczyny, ale zwykle nie ma znaczenia ekonomicznego. Ponadto w uprawach leszczyny występuje mszyca leszczynowa, zdobniczka leszczynowa, naliściaki, skoczek różany, zwójki i płast brzozowiec.