Zabezpieczenie przed chłodem, mrozem i zwierzętami wykonuje się przede wszystkim na młodych drzewkach owocowych. Podstawą jest wykonanie kopczyka, chroniącego korzenie i miejsce szczepienia. Dalej zabezpiecza się pnie poprzez bielenie oraz osłania przed zwierzętami, szukającymi pokarmu. Drzewom bardzo wrażliwym okrywa się także koronę. Bardzo istotne jest, by zabezpieczenia dokonać w odpowiednim czasie, ale też, by terminowo zdjąć je wiosną.

Kiedy zabezpieczyć drzewka owocowe na zimę?

Młode drzewka owocowe nie mogą zostać zabezpieczone za wcześnie przed zimą. Po okresie owocowania potrzebują czasu, by wejść w stan spoczynku. Następnie, kiedy temperatura powietrza i gruntu obniża się, wchodzą w etap hartowania, dostosowywania się do zimna. Ważne jest, by drzewka nie doznały szoku – by zmiana temperatur nie następowała nagle. Im dłużej i spokojniej przechodzą hartowanie, tym nabywają one większej odporności na zimno. Gdybyśmy wykonali zabezpieczenie drzewek owocowych zbyt wcześnie, skrócilibyśmy etap dostosowywania się, co w rezultacie przyniesie szkodę i spowoduje niską mrozoodporność. Co więcej, zbyt wczesne okrywanie drzewek niestety sprzyja zawilgoceniu ich,  rozwojowi chorób i grzybów. Zatem, kiedy jest najlepszy czas, by okryć drzewka? Trzeba obserwować pogodę. Przyjmuje się, że optymalnym momentem jest czas gdy:

• - średnia temperatura osiąga 0°C przez kilka dni,
• - prognozowane jest stałe ochłodzenie.

Zazwyczaj takie warunki przypadają na drugą połowę listopada lub początek grudnia. Natomiast wszystko zależy od zimy w danym roku. Jeżeli zaczyna się ona wcześnie, to i zabezpieczenie drzewek będzie trzeba wykonać wcześniej. Jeżeli zima jest wyjątkowo łagodna, czekamy tak długo, jak trzeba.

Zabezpieczenie pni drzewek przed mrozem

Zabezpieczając pnie drzewek owocowych, musimy pamiętać, że najważniejsze jest miejsce szczepienia. Pierwszą i podstawową czynnością, którą należy wykonać, jest usypanie kopczyka wokół pnia, by miejsce szczepienia osłonić. W tym celu możemy zastosować:

• - ściółkę ze słomy,
• - trociny,
• - kompost,
• - kamienie.

Pamiętajmy jednak, by nie wykonywać kopczyka, który zbytnio zachęci gryzonie do poszukiwania pożywienia i wyrządzania szkód. Prostym sposobem jest wykonanie kopczyka po prostu z ziemi, na wysokość około 30 cm i umieszczenie w nim – na wszelki wypadek – trutki na myszy. Najbardziej zachęcająca dla nich bywa słoma, dlatego takie osłony powinny być wykonywane nieco wyżej, niebezpośrednio przy ziemi.

Zabezpieczenie pni drzewek owocowych możemy wykonać za pomocą:

• agrowłókniny białej 50 g/m2,
• wikliny,
• papieru falistego,
• słomy,
• maty trzcinowej,
• igieł sosnowych.

Bardziej prowizoryczne, ale także skuteczne, zabezpieczenie wykonamy np. z worków jutowych lub starej pościeli. Należy jednak pamiętać, by nie okrywać drzew ściśle, a dać im trochę luzu.

Bielenie pni drzew owocowych

Bielenie pni drzew owocowych to bardzo popularna metoda zabezpieczania ich na zimę. Zabieg ten wykonuje się zazwyczaj w grudniu lub styczniu. Jeżeli po pomalowaniu przyjdą długotrwałe deszcze, które wapno zmyją z pni, wtedy bielenie należy powtórzyć. Zabieg ten ma na celu sprawienie, by promienie słońca odbijały się od konarów, a tym samym nie powodowały pobudzania wewnętrznych soków. Gdyby tego zaniechać, soki mogłyby zamarzać i pod wpływem rozszerzalności temperaturowej zniszczyć drzewko od środka. Bielenie sprawia także, że kora się nie nagrzewa zbyt intensywnie w ciągu dnia, a co za tym idzie, amplituda temperatur jest niższa, co jest korzystniejsze dla drzewka owocowego – kora nie ulega uszkodzeniom, nie pęka i nie osłabia całej rośliny.

Zabezpieczenie drzew przed zwierzętami

Przed zwierzętami pnie drzew skutecznie zabezpieczą osłony. Najprostsze, ale nie najbardziej skuteczne, możemy wykonać z:

• maty słomianej,
• maty wiklinowej,
• słomianego chochoła,
• tektury falistej.

Sprawdzą się one wszędzie tam, gdzie nie ma bezpośredniego zagrożenia ze strony zwierząt, np. w dobrze ogrodzonych sadach.

Dużo lepszą ochronę przed zwierzętami stanowią:

• metalowe lub plastikowe osłonki siatkowe,
• perforowane osłonki zwijające się,
• perforowane osłonki spiralne,
• plastikowe tuby do ochrony pni,
• osłonki z kolcami na wierzchołek wzrostu.

Jeżeli sad narażony jest na wizyty saren, zająców lub gryzoni najlepsze będą osłony plastikowe, a nawet rurki PCV założone na pnie. Znaczenie ma też kolor, gdyż okazuje się, że niebieski skutecznie odstrasza zające. Takie zabezpieczenie powinno sięgać do wysokości 60 – 100 cm, w zależności od wysokości drzewka. Jednocześnie pamiętajmy, bo skosić ostatnią jesienną trawę. Krótka szczecina nie zachęca zwierząt do wizyty w sadzie. 

Sad na zdjęciu znajdował się w pobliżu lasu. Brak zabezpieczeń w takim miejscu mógłby skutkować pogryzieniem kory młodego drzewa przez np. sarny czy zające. Jednakże, jeżeli nasz ogród jest ogrodzony lub znajduje się na działkach, to nie trzeba takiego zabezpieczenia wykonywać. W praktyce agrowłóknina chroni nie tylko przed mrozem, ale w dostatecznym stopniu także przed zwierzętami. Dlaczego na zdjęciu jest tylko ochrona przed zwierzętami, a nie dodatkowo przed mrozem? Nie wszyscy zabezpieczają młode drzewa przed zimą. Oczywiście wiąże się to zawsze z pewnym ryzykiem.

Jak zabezpieczyć korony drzew na zimę?

W tym celu otulamy koronę drzewa zimową agrotkaniną. Można zastosować gotowe kaptury ochronne, które świetnie sprawdzają się jako ochrona przed chłodem, deszczem i wiatrem. Z drugiej strony zabezpiecza przed promieniami słonecznymi, nagrzewaniem się drzewka, utratą wody i obgryzaniem przez zwierzęta. Pamiętajmy, że koronę otulamy dość luźno, nie ściskając, nie blokując gałęzi.

Zabezpieczenie korzeni

Sadzonkom na wolno rosnących podkładkach zaleca się dodatkowo zabezpieczyć korzenie. Usypuje się wtedy kopczyk z ziemi ok. 30cm nad sadzonką, ochroni korzenie przed mrozem. Wiosną kopczyk trzeba rozgarnąć.

Które drzewka wymagają zabezpieczeń?

Zabezpieczenia korony w pierwszym roku wymagają drzewa najmłodsze, a w szczególności te najmniej mrozoodporne. Zaliczymy do nich np. morele, brzoskwinie, nektaryny czy wiśnie i czereśnie. Również drzewa posadzone w zastoiskach mrozowych i narażone na silne wiatry warto osłonić. Młode sadzonki drzew owocowych zaleca się zabezpieczyć na zimę przez pierwszy rok/dwa. Później drzewa owocowe stają się mrozoodporne i nie wymagają już okrywania. Jeżeli okrywanie zostanie pominięte, to prawdopodobnie sadzonkom nic się nie stanie. Srogie zimy zdarzają się rzadko, ale jednak występują. Wówczas gałązki mogą przemarznąć, a wtedy trzeba będzie je przyciąć wiosną cięciem korygującym. W najgorszym wypadku może przemarznąć cała sadzonka. Dlatego początkowe okrywanie jest polecane.

Kiedy zdjąć zabezpieczenie z drzew owocowych?

Zabezpieczenie drzew owocowych nie może pozostać na nich bezcelowo, kiedy już nie jest konieczne. Ważne jest by z czasem, kiedy przychodzi ocieplenie, pozbywać się zastosowanej ochrony częściowo lub całościowo. Należy obserwować pogodę i jej prognozy. Najgorsze, co można zrobić to przedwcześnie zdjąć osłony i narazić drzewka owocowe na przemarznięcie podczas kolejnego przymrozku. Rozhartowywanie drzew powinno być dokonywane stopniowo. Gatunki wysoce mrozoodporne potrzebują więcej czasu spokojnego przyzwyczajania się, te o niższej mrozoodporności – mniej. Najpierw powinno zostać zdjęcie okrycie korony, potem osłony pnia, na końcu należy rozgarnąć kopczyk.

Przyjmuje się, że optymalnym czasem zdjęcia osłon zabezpieczających jest okres od połowy marca do połowy kwietnia, natomiast zależy to od warunków atmosferycznych. Przed definitywnym odsłonięciem drzewek owocowych, należy je dokładnie obejrzeć. Jeżeli widać pierwsze pąki, to zaczęła się już wegetacja.

Poprawa mrozoodporności drzewek owocowych

Dobre praktyki pozwalają na poprawę mrozoodporności drzewek owocowych. Warto zatem:

• zapewnić drzewkom substancje organiczne i składniki mineralne,
• regularnie nawozić, zgodnie z potrzebami,
• chronić liście przed szkodnikami i chorobami,
• wspomagamy wzrost wiosną, ale nie przedłużamy go latem,
• pozwalamy hartować się drzewom jesienią.

Prawidłowo i na czas wykonane zabezpieczenie drzew owocowych na zimę pozwala im przetrwać ten czas i przygotować się do okresu wegetacji i późniejszego plonowania. Pamiętać należy, że zima, to nie tylko mróz, ale też silne wiatry i głodne zwierzęta. Sady znajdujące się przy lasach lub w chłodnych regionach polski są narażone podwójnie.